Τι είναι τα Data;
Ξεκινώντας από τους ορισμούς, τα Data είναι τα προσωπικά δεδομένα που όλοι μας έχουμε και χρησιμοποιούμε προκειμένου να διαφοροποιούμαστε από τους άλλους αλλά και να μπορούμε να ταυτοποιήσουμε τον εαυτό μας τόσο offline όσο και online, όπως το ονοματεπώνυμο, η διεύθυνση αλλά και ο σειριακός αριθμός του κινητού μας. Προσωπικά δεδομένα, όμως, είναι ακόμα και οι φωτογραφίες τις οποίες τραβάμε με το κινητό μας και αποθηκεύονται στη συσκευή ή στο Cloud, καθώς απαθανατίζουν μία προσωπική μας στιγμή και φανερώνουν μία προσωπική μας προτίμηση, κρίση, σκέψη κ.ο.κ.
Τι είναι τα metadata και τι σχέση έχουν με τα προσωπικά μας δεδομένα;
Ενώ τα προσωπικά δεδομένα έχουν χαρακτηρισθεί ως το "νέο πετρέλαιο" της ψηφιακής οικονομίας, είναι πλέον διαδεδομένο πως τα metadata είναι πολυτιμότερα από τα data. Ουσιαστικά τα metadata είναι πληροφορίες για τα ήδη υπάρχοντα data.
Αν μία φωτογραφία στο κινητό μας είναι data, τότε τα metadata θα είναι: η ώρα και ημερομηνία της λήψης, η τοποθεσία της λήψης, ο τύπος συσκευής με την οποία τραβήξαμε τη φωτογραφία, το μέγεθος του αρχείου καθώς και η τοποθεσία αποθήκευσής της.
Ακολουθώντας το ίδιο σκεπτικό, αν κάποιος κάνει μία κλήση από το κινητό του, τα metadata θα είναι: το άτομο που καλεί, η ώρα κλήσης, η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται (δεδομένου πως έχει ενεργή την τοποθεσία), ο πάροχος των υπηρεσιών κινητού τηλεφώνου αλλά η διάρκεια της κλήσης.
Αν και μικρές, αυτές οι χαρακτηριστικές λεπτομέρειες μίας φωτογραφίας καθιστούν το αρχείο μοναδικό. Και ο λόγος είναι πως η συσσώρευση αυτών των πληροφοριών σε ένα σημείο (στο κινητό ή στον πάροχο κινητής τηλεφωνίας αντίστοιχα) συμβάλλει στη δημιουργία προφίλ και εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με μοτίβα συμπεριφοράς. Παραδείγματος χάριν, ο πάροχος κινητής τηλεφωνίας μπορεί να βγάλει συμπεράσματα για τη συμπεριφορά αλλά και την καθημερινότητά μας από όλα τα metadata που έχει σχετικά με την κίνηση στο κινητό μας. Το πότε μπορεί κάποιος να δεχθεί κλήση στο κινητό του υποδηλώνει πως το κινητό είναι ενεργό. Το πόσες φορές κάποιος χάνει κλήσεις μέσα στην ημέρα και ποιες ώρες χάνει κλήσεις περίπου υποδηλώνει πότε κάποιος δουλεύει ή και έχει το κινητό στο αθόρυβο. Η συχνότητα κλήσεων που δέχεται κάποιος από ένα συγκεκριμένο άτομο υποδηλώνει τη κοντινή ή μακρινή σχέση του με αυτό το άτομο. Εκτός από τα πολύτιμα metadata, το περιεχόμενο των συνομιλιών (data) είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητο, με αποτέλεσμα οι εταιρίες τηλεπικοινωνιών να μπαίνουν στο στόχαστρο των hackers εφόσον συλλέγουν μία τεράστια ποσότητα προσωπικών δεδομένων. Η κυβερνοεπίθεση που έπληξε την Cosmote τον Σεπτέμβριο του 2020 επαληθεύει τα παραπάνω.
My 2020 in Data- Πώς ένα project έβγαλε συμπεράσματα για την συμπεριφορά κατά την διάρκεια της πανδημίας
Μία πολύ καλή απεικόνιση του τί μπορεί κάποιος να συμπεράνει επεξεργαζόμενος τα metadata τρίτων φαίνεται στο project με τίτλο ‘My 2020 in Data’ της Giorgia Lupi, information designer, αρχιτέκτονα και συγγραφέα. Στόχος του project ήταν να βγάλει συμπεράσματα για τη συμπεριφορά της κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Όπως εξηγεί και η ίδια, τα μεμονωμένα περιστατικά της συμπεριφοράς μας (πχ τι κάνει κάποιος μία συγκεκριμένη ημέρα) δεν λένε κάτι ιδιαίτερο για εμάς. Ωστόσο, αν συγκεντρωθούν πολλά περιστατικά σε ένα σημείο για ένα χρονικό διάστημα, μπορούν να διεξαχθούν πολλά συμπεράσματα. Στο project της, η Giorgia έχει σημειώσει όλες τις δραστηριότητες που έκανε προ πανδημίας με λευκές κουκκίδες, τις τελευταίες δραστηριότητες που έκανε ακριβώς πριν την πανδημία με πορτοκαλί και τις πρώτες δραστηριότητες αφού άρχισε να υποχωρεί κάπως η πανδημία με μπλε. Βλέποντας κάποιος τη μεγάλη εικόνα, μπορεί να δει πόσο κοινωνικά δραστήρια ήταν η Giorgia προ πανδημίας, πότε αποφάσισε να απομονωθεί καθώς και πότε αισθάνθηκε ασφαλής να ξεκινήσει να ξανακάνει όλες τις δραστηριότητες που έκανε και προηγουμένως. Αυτό που αποκαλεί και η ίδια ενδιαφέρον συμπέρασμα είναι η νέα της σχέση εν μέσω πανδημίας, οι κουκκίδες της οποίας εξαπλώνονται καθόλη τη διάρκεια του έτους, κάνοντάς τη να συμπεράνει πως η ανθρώπινη επαφή μπορεί να ανθίσει εν μέσω μίας πανδημίας. Από κοινωνικής πλευράς, είναι πολύ ενδιαφέρουσα η μελέτη και η ανάλυση των metadata. Όμως, με τον ίδιο τρόπο που αναλύονται τα metadata με θετικό προς εμάς πρόσημο όπως στο παράδειγμα της Giorgia, είναι καλό να γνωρίζουμε πως μπορεί να γίνει και το αντίστροφο, διότι το μεγαλύτερο στοίχημα της τεχνολογίας είναι να λειτουργεί προς όφελος του ανθρώπου.
Εν κατακλείδι, σε συνέντευξή του ο Yuval Noah Harari, αναφέρει τρεις βασικούς (ή χρυσούς) κανόνες σχετικά με τα προσωπικά μας δεδομένα, ο τρίτος εκ των οποίων είναι ‘ποτέ μην αφήνεις τα δεδομένα να συλλέγονται σε ένα μέρος. Αυτή είναι η συνταγή για δικτατορία’. Ας αναλογιστούμε την αγορά του WhatsApp και Instagram τα τελευταία χρόνια από το Facebook, ή το Meta. Εάν κάποιος χρησιμοποιεί κατά κύριο λόγο αυτές τις τρεις εφαρμογές οι οποίες συλλέγουν καθημερινά τα δεδομένα μας, βλέπουμε πως αυτομάτως τοποθετούμε όλα μας τα δεδομένα σε ένα μέρος, το οποίο έχει αποδειχθεί αμφιλεγόμενο για το πώς τα επεξεργάζεται και διαχειρίζεται.
Τελικά, μήπως μία μέρα (ή και παραπάνω) αποχή από τα κοινωνικά δίκτυα, να είναι καλή ιδέα;
Γράφει η Αλκμήνη Γιαννή, αρθρογράφος νομικών θεμάτων στο Digital Detox Experience.