Εκ πρώτης όψεως, τα προσωπικά μας δεδομένα και η προστασία τους δεν φαίνεται να συνδέονται με τη διαδικασία της ψηφιακής αποτοξίνωσης. Ψηφιακή αποτοξίνωση (Digital Detox) είναι η αποστασιοποίηση από τις ψηφιακές μας συσκευές και η μείωση του χρόνου που περνάμε σε αυτές προκειμένου να εναποθέσουμε χρόνο σε πιο ποιοτικές δραστηριότητες, καθότι η εκτεταμένη χρήση ψηφιακών συσκευών και έκθεση στο διαδίκτυο φαίνεται να έχουν (και) αρνητικές συνέπειες στην καθημερινότητά μας (Περισσότερα εδώ).
Πώς αφήνουμε το ψηφιακό μας αποτύπωμα;
Παρόλα αυτά, μειώνοντας το χρόνο που περνάμε στο κινητό, το λάπτοπ ή το τάμπλετ μας το αποτέλεσμα είναι πως μειώνεται σημαντικά και το ψηφιακό μας αποτύπωμα.
Ας αναλογιστούμε πόσα προσωπικά μας δεδομένα δίνουμε καθημερινώς στο διαδίκτυο και στα κοινωνικά δίκτυα που χρησιμοποιούμε. Ξεκινάμε από το λεπτό στο οποίο συνδεθήκαμε, που αφήσαμε το like μας, τι στείλαμε σε φίλους, τι απαντήσαμε σε αναρτήσεις τρίτων και το πιο σημαντικό, την μοναδική μας τοποθεσία που μαρτυράει το που βρισκόμαστε κάθε λεπτό.
Το δεδομένο της τοποθεσίας μας δίνεται κυρίως:
(α) από την ενεργοποίηση της τοποθεσίας γενικότερα στο κινητό,
(β) συγκεκριμένα στις εφαρμογές που χρησιμοποιούμε πιο συχνά αλλά και
(γ) όταν συνοδεύουμε τις αναρτήσεις μας στα κοινωνικά δίκτυα με την τοποθεσία μας.
Ποιός διαχειρίζεται τον "ψηφιακό χάρτη" μου; Πώς ξέρει η Google που βρίσκομαι και που έχω κινηθεί;
Το πρόβλημα που προκύπτει από τις παραπάνω ενέργειες είναι πως δημιουργείται μέσω του κινητού μας ένας ψηφιακός χάρτης που καταγράφει την κάθε μας κίνηση. Οι περισσότερες εφαρμογές που πλέον χρησιμοποιούμε συνδέονται με τη Google, η οποία και συλλέγει όλα μας τα δεδομένα από τις εφαρμογές. Αυτό γίνεται είτε διότι συνδεόμαστε με το Google account μας στην εκάστοτε εφαρμογή, είτε επειδή η Google έχει διμερείς συμφωνίες με τους υπόλοιπους τεχνολογικούς κολοσσούς (Facebook, Apple) σύμφωνα με τις οποίες ανταλλάσσονται δεδομένα προκειμένου να αυξηθεί το user engagement και να δημιουργηθούν πιο στοχευμένες για το χρήστη διαφημίσεις.
Για να αποτυπωθούν τα παραπάνω, είναι ενδιαφέρον να δούμε το εξής: η Google δημιουργεί ένα εξατομικευμένο χρονολόγιο για τον κάθε χρήστη. Το δικό σας χρονολόγιο μπορείτε να το βρείτε πηγαίνοντας στο ‘Google Maps’ και έπειτα στο ‘Your timeline’. Επιλέγοντας τη χρονιά, το μήνα και την ημέρα που θέλετε, μπορείτε να δείτε που βρισκόσασταν ανά πάσα στιγμή, τι ώρα φτάσατε εκεί, τι ώρα φύγατε από εκεί αλλά ακόμα και το μεταφορικό μέσο που χρησιμοποιήσατε για να φτάσετε και να φύγετε (πόδια, ποδήλατο, αυτοκίνητο) καθώς και πόση ώρα σας πήρε να φτάσετε στον επόμενο προορισμό σας.
Η μόνη προϋπόθεση για να δημιουργηθεί το χρονολόγιο είναι να είναι ενεργοποιημένη η χρήση της τοποθεσίας στον λογαριασμό Google μας. Το αξιοσημείωτο είναι πως τα κινητά έχουν εξαρχής ενεργοποιημένη την τοποθεσία και για να απενεργοποιηθεί πρέπει ο χρήστης να κάνει την αντίστοιχη ενέργεια, κάτι που φαίνεται να είναι αντιφατικό με το δικαίωμα του χρήστη στην ενημέρωση για τη διαχείριση των προσωπικών του δεδομένων, σύμφωνα με το δικαίωμα ενημέρωσης και διαφάνειας του GDPR. Έχοντας πάνω μας το κινητό μας να εκπέμπει συνεχώς σήμα, η Google έχει μία πλήρη αποτύπωση του πού βρισκόμαστε αλλά και τι κάνουμε (ανάλογα με το που βρίσκομαι, κάνω και την αντίστοιχη δραστηριότητα). Ενώ η ιχνηλάτηση γίνεται με τη συγκατάθεση του χρήστη, ο χρήστης δεν έχει πλήρη επίγνωση της χαρτογράφησης που γίνεται, όπως και το γιατί γίνεται. Τι λόγο έχει η Google να συλλέγει τόσα δεδομένα για έναν χρήστη;
Υπάρχει κάποιος νόμος που να προστατεύει τα προσωπικά μου δεδομένα;
Η απάντηση βρίσκεται στο άρθρο 22 του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR) που έχει τεθεί σε ισχύ από τις 25 Μαϊου του 2018. Πιο συγκεκριμένα, το άρθρο 22 της νομοθεσίας απαγορεύει ρητά τη δημιουργία προφίλ μέσω αυτοματοποιημένων μέσων (ή αλλιώς αλγορίθμων), όπως είναι οι εφαρμογές στα κινητά. Η δημιουργία προφίλ είναι η συλλογή δεδομένων από διαφορετικές πηγές σε ένα μέρος, με βάση τις οποίες μπορούν να δημιουργηθούν συμπεράσματα για τις συνήθειες του χρήστη, τις προτιμήσεις του και τις επιλογές του. Παραδείγματος χάριν, βλέποντας τα σημεία που επισκέπτεται ο χρήστης κατά τη διάρκεια της ημέρας του μπορεί να εξαχθεί το συμπέρασμα του αν εργάζεται ή όχι, αν σπουδάζει ή όχι, αν του/της αρέσει να περνάει πολλές ώρες έξω ή μέσα στο σπίτι, αν αθλείται και πόσο κ.ο.κ.
Tο να έχουμε ανοιχτή την τοποθεσία στο κινητό μας αλλά και σε όλες τις εφαρμογές μας, δεν είναι κάτι αμελητέο. Επομένως, το να κάνουμε ψηφιακή αποτοξίνωση βλέπουμε πως μπορεί να συνδέεται και με άλλους τομείς της ιδιωτικής μας ζωής, εκτός από το να βρούμε ισορροπία στη χρήση μεταξύ οθονών και παραγωγικών δραστηριοτήτων.
Γράφει η Αλκμήνη Γιαννή, αρθρογράφος νομικών θεμάτων στο Digital Detox Experience.