Αν αναλογιστούμε την ψηφιακή ζωή μας τα τελευταία 10 με 15 χρόνια θα διαπιστώσουμε ότι έχουν συμβεί πολλές αλλαγές. Ένα μεγάλo ποσοστό των ανθρώπων που σήμερα κάνει συστηματική χρήση των ψηφιακών μέσων, στο παρελθόν είχε ελάχιστη έως και καθόλου ενασχόληση.
Ένα επίσης μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που ήταν και παλιότερα συνδεδεμένοι με τα ψηφιακά μέσα, λόγω δουλειάς ή απλής αρέσκειας, πλέον είναι περισσότερο συνδεδεμένοι από ποτέ. Φυσικά, υπάρχουν και όλες οι νεότερες γενιές που είχαν ή έχουν επαφή με τον ψηφιακό κόσμο από πολύ νωρίς στην παιδική τους ηλικία. Σε όποια ομάδα κι αν ανήκει κανείς, όπως κι αν νιώθει για τον ψηφιακό κόσμο, σίγουρα έχει παρατηρήσει τις μεγάλες αλλαγές που έχει προκαλέσει στην καθημερινότητα και στις συνήθειες μας.
Διαρκής συνδεσιμότητα
Βρισκόμαστε σε μια διαρκή συνδεσιμότητα και ο εγκέφαλός μας καλείται να επεξεργαστεί καθημερινά έναν όγκο ερεθισμάτων και πληροφοριών. Ο υπολογιστής, τα κινητά, τα tablets, τα email, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι εφαρμογές έχουν γίνει πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς μας, της ενημέρωσής, της χαλάρωσής, της επικοινωνίας με τους δικούς μας ανθρώπους, τους φίλους, τις κοινότητες ή ομάδες στις οποίες ανήκουμε. Μας παρέχουν τεράστια ευκολία, η οποία όμως είναι σύμφυτη με μια, επίσης, μεγάλη δυσκολία. Ο εγκέφαλος μας δεν φαίνεται να είναι και τόσο προετοιμασμένος για την “υποδοχή” της υπερπροσφοράς πληροφοριών και της ταχύτητας που αυτές έρχονται.
Μπορούμε με τρεις κινήσεις να μάθουμε πως μια καμηλοπάρδαλη γεννάει το μικρό της στην άλλη άκρη της γης, τι κάνανε οι φίλοι και γνωστοί μας στις διακοπές τους, να μάθουμε τα νέα της ημέρας, να αγοράσουμε ό,τι θέλουμε.
Θα μπορούσαμε όμως να εγγυηθούμε ότι όλα τα παραπάνω συμβαίνουν σε στιγμές που πραγματικά το επιθυμούμε ή το χρειαζόμαστε;
- Πόσες φορές έχουμε βρεθεί στην στενάχωρη θέση να συγκρινόμαστε εν μέσω πχ εργασιακών ωρών με πιο επιτυχημένους ή όμορφους γνωστούς μας, χαζεύοντάς τους στα social media;
- Πόσες φορές μπορεί να έχουμε χρεώσει αλύπητα την κάρτα μας για αγορές που όταν τελικά φτάνουν στα χέρια μας μπορεί και μην τις ευχαριστιόμαστε ιδιαίτερα (ή να σκεφτόμαστε αμέσως τις επόμενες);
- Πόσες φορές ανοίξαμε το κινητό μας με τις πιο αγνές προθέσεις, προσδοκώντας ίσως να “πάρουμε μια ανάσα” από την δυσφορία ή κούραση που νιώσαμε και καταλήξαμε να δυσφορούμε περισσότερο;
Τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να σκεφτούμε είναι αμέτρητα. Ίσως, λοιπόν, χρειαζόμαστε ένα “φρένο” στον καταιγισμό προσφερόμενης πληροφορίας, ταχύτητας και δυνατοτήτων. Χρειάζεται ίσως να “εκπαιδεύσουμε” τον εαυτό μας να “παίρνει μια ανάσα”, με τρόπους που τον βοηθούν πιο αποτελεσματικά.
Mindfulness και ψηφιακός κόσμος
Το Mindfulness ή Ενσυνειδητότητα, όπως αποδίδεται στα ελληνικά, μπορεί να μας βοηθήσει προς μια κατεύθυνση μεγαλύτερης επίγνωσης μέσα στον ψηφιακό κόσμο. Ερχόμενοι σε επαφή με την φιλοσοφία του Mindfulness, μαθαίνουμε τρόπους να παρατηρούμε πιο ενεργητικά τον εαυτό μας και τα μοτίβα του. Με σημείο εκκίνησης το ίδιο μας το σώμα και τις πληροφορίες που μας δίνει αυτό, κατακτούμε σιγά σιγά την δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε τι χρειαζόμαστε και πότε.
Μας βοηθάει να πατάμε το “φρένο”, να παρατηρούμε τον εαυτό μας και να “κάνουμε χώρο” για τα ευχάριστα και δυσάρεστα της ζωής.
Εξασκώντας το mindfulness μπορούμε καθημερινά να αντιλαμβανόμαστε καλύτερα τι είναι αυτό που χρειαζόμαστε ενώ παράλληλα αποκτούμε νέους τρόπους να αντέχουμε τα δύσκολα συναισθήματά μας.
Θα είχε ενδιαφέρον πχ να σκεφτούμε την επιστροφή στο σπίτι στο τέλος μιας δύσκολης εργασιακής μέρας (ή την αλλαγή δωματίου σε μέρες καραντίνας!). Σε μια συνθήκη κούρασης, εκνευρισμού ή έντασης, η οθόνη φαντάζει ως μια επαρκής λύση με πολλές επιλογές χαλάρωσης και μπορεί μερικές φορές να είναι. Αν όμως καταλήξω να κλείσω την οθόνη με πονοκέφαλο, αν νιώθω εκνευρισμένος με τον εαυτό μου, αν πέσω για ύπνο με ένταση και «στραβοκοιμηθώ», ίσως τελικά η οθόνη να μην ήταν αυτό που χρειαζόμουν.
Αν είχα σταθεί μια στιγμή, «να πάρω μια ανάσα», να με «μετρήσω», να εξετάσω τι χρειάζεται το σώμα μου και το μυαλό μου, ίσως είχα προτιμήσει κάτι άλλο. Πχ να βάλω λίγη μουσική, να μαγειρέψω, να κουβεντιάσω με τους αγαπημένους μου, να διαβάσω ένα βιβλίο, να κάνω λίγη γυμναστική ή να βγω στην βεράντα και να χαζεύω τον ουρανό.
Η εξάσκηση του Mindfulness
Η εξάσκηση στο Mindfulness μπορεί να μας δώσει την δυνατότητα να έχουμε ένα επίπεδο επίγνωσης, έτσι ώστε να μπορούμε να κάνουμε πιο ενημερωμένες επιλογές μέσα στην μέρα μας. Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε καλύτερα τις ανάγκες μας και αποκτούμε σταδιακά την δυνατότητα «να παίρνουμε ανάσες» μέσα στην ψηφιακή ζωή.
Προφανώς και δεν είναι πανάκεια, δεν μπορεί να λύσει όλα μας τα προβλήματα, ούτε είναι ο μόνος τρόπος για να προσεγγίσει κάποιος την ψηφιακή ισορροπία. Άλλωστε ο άνθρωπος ανέκαθεν έψαχνε τρόπους να αποσπάσει την προσοχή του για να αντιμετωπίσει τους συναισθηματικούς κυματισμούς που φέρνει η ζωή. Το πρόβλημα που φαίνεται να αντιμετωπίζουμε εμείς σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ, είναι ότι έχουμε άπειρες επιλογές για να αποσπαστούμε. Μεγάλο ποσοστό αυτών των επιλογών βρίσκονται πίσω από την οθόνη μας. Επομένως, η ψηφιακή ισορροπία καθίσταται δύσκολη.
Η ισορροπία όμως δεν είναι μια κατάσταση στατική αλλά δυναμική. Σε αυτήν την διαδρομή, λοιπόν, που μια «θα το χάνουμε» και μια «θα το βρίσκουμε», το Mindfulness μπορεί να σταθεί δίπλα μας σαν συνοδοιπόρος, βοηθώντας μας να προσεγγίζουμε λίγο περισσότερο την ψηφιακή ισορροπία.
ή απόκτησε ένα από τα Digital Detox kit μας εδώ!
(*) Γράφει από την ομάδα του Digital Detox Experience η: Έφη Ματσούκα, Ψυχολόγος MSc.